Franciszek de Rochebrune

François de Rochebrune, pol. Franciszek Maksymilian de Rochebrune (ur. 1 stycznia 1830 w Vienne, zm. 19 listopada 1870) – francuski wojskowy, polski generał, organizator oddziału żuawów śmierci w powstaniu styczniowym, wolnomularz.
Urodził się 1 czerwca 1830 w Vienne w departamencie Isère we Francji w ubogiej rodzinie. W wieku 14 lat rozpoczął pracę jako pomocnik drukarza. Następnie z zawodu został majstrem gipsiarskim. W latach 1851-1854 odsłużył 3 lata w francuskim 17 pułku piechoty liniowej. W Krakowie pojawił się około 1855 r i rozpoczął tutaj pracę jako guwerner nauczając języka francuskiego Jana i Stanisława Tomkowiczów, wnuków Franciszka Wężyka. (Jan Tomkowicz poległ w lutym 1863, walcząc jako oficer Żuawów Śmierci Rochebrune w bitwie pod Miechowem).) Rochebrune pozyskał dużą sympatię wychowanków jak i pracodawców, dzięki czemu dostał się też do wielu bogatych domów w mieście. Wacław Tokarz opisał go w następujący sposób: jako guwerner był on wesoły, dowcipkujący, bez większej inteligencji i ogłady. Około 1857 r opuścił Kraków i zaciągnął się do 62 pułku piechoty liniowej francuskiej. Z pułkiem tym popłynął do Chin gdzie odbył całą kampanię aż do roku 1861. W 1862 r jako podoficer powrócił z powrotem do Krakowa. Nie powrócił do zawodu nauczyciela języka francuskiego, bo stwierdził, że więcej jest nauczających języka francuskiego niż uczących się go. Otworzył więc w Krakowie szkołę fechtunku, do której przystąpili przeważnie dawni jego uczniowie ze sfer towarzyskich. Szkoła ta przerodziła się w szkołę wojskową. Uczył tam musztry, używając komendy francuskiej i regulaminu piechoty francuskiej.
Po wybuchu powstania, w styczniu 1863, zgłosił swoje usługi polskim władzom powstańczym i wyruszył z grupą wychowanków do obozu powstańczego Apolinarego Kurowskiego w Ojcowie. Tam, opierając się na wzorach francuskich, Rochebrune stworzył oddział nazwany żuawami śmierci. Pierwszy raz weszli do walki 17 lutego w bitwie pod Miechowem, w której, mimo utraty elementu zaskoczenia, Rochebrune osobiście poprowadził atak na bagnety na pozycje rosyjskie na cmentarzu, wyrywając karabiny z rąk Rosjan. Po poniesieniu dużych strat, Rochebrune, który zaczął swoje nazwisko pisać wówczas jako „de Rochebrune”, odtworzył swoją formację w Krakowie. Pod twardą ręką Rochebrune’a, egzekwującego dyscyplinę, żuawi stali się jedną z doborowych formacji powstania. Następnie szkolił także oddziały polskich kosynierów. Według części źródeł, Rochebrune uczestniczył w bitwie pod Małogoszczem, lecz brak relacji o udziale żuawów w tej bitwie. Żuawi pod jego osobistym dowództwem walczyli następnie w marcu 1863 w bitwach pod Chrobrzem i Grochowiskami. Pod Grochowiskami 18 marca Rochebrune faktycznie dowodził całością sił powstańczych biorących udział w bitwie, opanowując chaos, gdy sztab Langiewicza utracił kontrolę nad oddziałami, a następnie, na czele kosynierów poprowadził atak na rosyjską piechotę. Rochebrune został po bitwie mianowany generałem i wyjechał do Krakowa za Langiewiczem. Zwolennicy Mierosławskiego wysunęli wówczas Rochebrune’a na wodza naczelnego powstania, jednak Rząd Narodowy tego nie uznał. Rozczarowany walką polityczną, Rochebrune wyjechał do Francji. Powrócił do udziału w powstaniu pod koniec 1863 roku, obejmując dowództwo IV, V i VI oddziału w organizowanej wyprawie galicyjskiej na Wołyń, zakończonej jednak porażką pod Poryckiem.
Po powrocie do Francji, został odznaczony Legią Honorową za udział w polskim powstaniu. Występował także publicznie w sprawie polskiej. Podczas wojny francusko-pruskiej 1870 roku, w stopniu pułkownika, dowodził nazwanym tak przez siebie oddziałem les Gaulois (Galowie), walcząc w mundurze żuawa śmierci z białym krzyżem na piersiach. Poniósł śmierć 19 listopada 1870 w walce, pod Montretout, trafiony z karabinu.